زعفران یکی از ارزشمندترین و گران‌بهاترین ادویه‌های جهان است که به‌دلیل عطر بی‌نظیر، طعم دلپذیر، رنگ چشم‌نواز و خواص درمانی فراوان، لقب طلای سرخ را به خود اختصاص داده است. ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است و بیش از ۸۵ درصد تولید جهانی را در اختیار دارد. استفاده از زعفران تنها محدود به آشپزی نیست؛ این گیاه معطر از گذشته تاکنون در طب سنتی، درمان بسیاری از بیماری‌ها، محصولات زیبایی و حتی صنایع دارویی نیز کاربرد داشته است.
در این مقاله با خواص بی‌نظیر زعفران، فواید آن برای سلامتی، کاربردهای غذایی و زیبایی، روش مصرف و نکات مهم درباره کیفیت و نگهداری آن آشنا می‌شوید.
زعفران ادویه‌ای است که از کلاله‌های گل بنفش‌رنگ گیاهی به نام Crocus Sativus استخراج می‌شود. هر گل تنها سه رشته کلاله دارد، و برای تولید یک کیلو زعفران خشک بیش از ۱۵۰ هزار گل برداشت و فرآوری می‌شود. همین دشواری تولید یکی از دلایل قیمت بالای آن است.
رنگ قرمز درخشان زعفران به دلیل وجود ترکیبات فعال و ارزشمند شامل کروسین (عامل رنگ)، سافرانال (عامل عطر) و پیicrocrocin (عامل طعم) است.
زعفران دارای اثرات آرام‌بخش طبیعی است و به‌عنوان یک ضدافسردگی گیاهی شناخته می‌شود. وجود ترکیبات سافرانال و کروسین کمک می‌کند:
کاهش استرس و اضطراب
بهبود خلق‌وخو
افزایش انرژی و نشاط
مطالعات جدید نشان می‌دهد مصرف زعفران می‌تواند عملکردی مشابه داروهای ضدافسردگی ملایم داشته باشد.
کروسین موجود در زعفران روی سیستم عصبی اثر مثبت گذاشته و باعث بهبود عملکرد ذهنی می‌شود.
این خاصیت برای دانش‌آموزان، افراد مسن یا کسانی که کارهای ذهنی سنگین انجام می‌دهند بسیار مفید است.
زعفران سرشار از آنتی‌اکسیدان است که بدن را در برابر:
رادیکال‌های آزاد
بیماری‌های التهابی
انواع عفونت‌ها
محافظت می‌کند. مصرف منظم زعفران می‌تواند باعث افزایش مقاومت بدن شود.
ترکیبات موجود در زعفران باعث:
افزایش جریان خون
کاهش کلسترول بد (LDL)
جلوگیری از گرفتگی عروق
می‌شود. در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کاهش می‌یابد.
کروسین موجود در زعفران توانایی محافظت از سلول‌های شبکیه را دارد و به کاهش روند دژنراسیون ماکولا (AMD) کمک می‌کند.
مصرف منظم زعفران می‌تواند باعث بهبود دید و جلوگیری از کاهش بینایی شود.
در طب سنتی زعفران به‌عنوان یک قاعده‌آور طبیعی شناخته می‌شود.
خواص ضد التهابی زعفران به کاهش:
دردهای شکمی
اسپاسم
دردهای پیش از قاعدگی (PMS)
کمک می‌کند.
زعفران باعث:
افزایش اشتها
بهبود هضم غذا
کاهش نفخ
درمان معده‌درد
می‌شود. همچنین دارای خاصیت ضدباکتری و ضدالتهاب برای دستگاه گوارش است.
زعفران یک ماده محبوب در لوازم آرایشی و ماسک‌های پوست است. فواید آن شامل:
روشن‌کننده طبیعی پوست
کاهش لک و تیرگی
ضدپیری به دلیل آنتی‌اکسیدان بالا
کمک به درمان آکنه
مصرف زعفران به افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی کمک کرده و باعث بالا رفتن سطح انرژی می‌شود.
زعفران اشتهای کاذب را کاهش می‌دهد و باعث کنترل میل به خوردن میان‌وعده می‌شود.
همچنین متابولیسم را کمی افزایش داده و به کاهش وزن کمک می‌کند.
هر یک گرم زعفران شامل:
ویتامین C
ویتامین B6
منگنز
آهن
پتاسیم
ترکیبات آنتی‌اکسیدانی
است که آن را به یک ادویه‌ی مغذی تبدیل می‌کند.
برای اینکه بیشترین خواص زعفران آزاد شود بهتر است آن را به صورت دم‌کرده یا پودر شده استفاده کرد.
دم‌کردن زعفران با آب جوش و استفاده در چای، برنج، دسر و شیر
ترکیب زعفران با عسل برای افزایش انرژی
شیر زعفران مخصوص خواب آرام و تقویت اعصاب
دمنوش زعفران و گلاب برای آرامش ذهن
مصرف زعفران در حد متعادل بی‌خطر است، اما زیاده‌روی (بیش از ۰.۵ گرم در روز) ممکن است باعث:
سرگیجه
تهوع
افزایش ضربان قلب
حساسیت پوستی
شود.
نکته مهم:
مصرف زعفران برای زنان باردار باید با احتیاط و زیر نظر پزشک باشد.
برای انتخاب زعفران باکیفیت به موارد زیر دقت کنید:
رنگ قرمز پررنگ و بدون سفید
عطر قوی و مشخص
مزه تلخ (نه شیرین)
کلاله‌های سه شاخه و قیچی‌نشده
تست در آب: رنگ اولیه باید زرد–طلایی باشد نه قرمز فوری
برای حفظ کیفیت و عطر زعفران:
در ظرف شیشه‌ای دربسته نگهداری شود.
در محیط خشک، خنک و به دور از نور قرار گیرد.
از رطوبت و هوا حفظ شود.
زعفران به‌عنوان یکی از ارزشمندترین ادویه‌های جهان، فواید بی‌نظیری برای سلامت جسم و روان دارد؛ از تقویت قلب و اعصاب گرفته تا زیبایی پوست، تقویت حافظه و افزایش انرژی. این گیاه ارزشمند علاوه بر نقش مهم در آشپزی، قرن‌هاست که بخش جدانشدنی طب سنتی و داروسازی بوده است.
اگر به‌دنبال ادویه‌ای هستید که هم طعم و رنگ غذاهای شما را جذاب کند و هم سرشار از خواص درمانی باشد، زعفران بهترین انتخاب است.
